POLSKIE PRZEKLADY PISMA SWIETEGO

[tom68]

POLSKIE PRZEKLADY PISMA SWIETEGO

Najstarszym polskim wydaniem Starego i Nowego Testamentu byla Biblia krolowej Zofii, ktora powstala z inicjatywy czwartej zony Wladyslawa Jagielly. Opracowal ja w latach 1453-61 Jedrzej z Jaszowic w oparciu o Wulgate i czeskie tlumaczenia Pisma Swietego. Jedyna, w dodatku niekompletna kopia, jaka sie zachowala, spoczywa w Bibliotece Wegierskiego Kolegium Reformowanego w Szaros Patak, stad jej druga nazwa, a mianowicie Biblia Szaroszpatacka.

W sto lat pozniej ukazal sie kolejny polski przeklad calego Pisma Swietego zwany Biblia Leopolity. Pod tym imieniem kryl sie krakowski profesor Jan Nicz, ktory nie podal pelnego nazwiska z obawy przed wladzami koscielnymi, ktore w tych wiekach zakazywaly wydawania Biblii w jezykach narodowych. (1) Jego przeklad opieral sie na lacinskiej Wulgacie i tlumaczeniach czeskich, a w niewielkim stopniu na greckim tekscie Nowego Testamentu. Biblia Leopolity byla niezbyt wiernym przekladem, a jej jezyk uwazano za przedawniony juz w XVI wieku.

Pierwszym polskim przekladem z jezykow oryginalnych byla Biblia Brzeska (zwana tez Biblia Pinczowska), ktora ukazala sie w 1563 roku. (2) Tlumaczenia podjal sie sprzyjajacy Reformacji prymas Jan Laski, a dokonczyl je zespol uczonych pod kierunkiem Grzegorza Orszaka. Sponsorem tego wydania byl protestant Mikolaj Radziwill Czarny. Niestety Biblia Brzeska szybko stala sie bialym krukiem, bo jego syn, zwany Radziwillem Sierotka, nawrocony" przez jezuitow, wykupil wszystkie jej egzemplarze i spalil na rynku w Wilnie. Otrzymal za ten barbarzynski akt wiele pochwal ze strony duchownych, ktorzy chwalili jego... patriotycznego i katolickiego ducha.

Kolejnym calosciowym przekladem Pisma na jezyk polski byla Biblia Jakuba Wujka. Ksiadz J. Wujek z Wagrowca (1540-97) byl zdolnym teologiem i pisarzem. Znal greke i lacine, a takze hebrajski. Krepowaly go jednak wymagania soboru trydenckiego (1545-63), ktore pozwalaly tlumaczyc Pismo Swiete wylacznie z lacinskiej Wulgaty, co oddalalo tlumacza od jezykow oryginalnych. Jakub Wujek korzystal z nich jednak po cichu, co sygnalizowal na marginesie i w komentarzu, na czym jego tlumaczenie bardzo zyskalo. Niestety, ten wysilek w duzej mierze poszedl na marne, bo jezuiccy cenzorzy kazali usunac wszelkie odchylenia od tekstu Wulgaty. Wujek na te zmiany nie przystal, totez jego przeklad nie ukazal sie drukiem. Dopiero po jego smierci jeden z cenzorow, ks. Stanislaw Grodzicki, wprowadzil te zmiany i wydal Biblie Jakuba Wujka w 1599 roku. Mimo zbednej cenzury, ktora zepsula dzielo J. Wujka, jego scisly przeklad stanowil wielkie osiagniecie i nalezy do najpiekniejszych zabytkow literatury polskiej.

Nastepnym polskim tlumaczeniem calego Pisma Swietego z jezykow oryginalnych byla Biblia Gdanska. Praca nad nia trwala od 1600 po 1626 rok. Ten do niedawna ulubiony przeklad polskich protestantow ukazal sie drukiem w Gdansku w 1632 roku.

Jednym z ujemnych efektow zwyciestwa Kontrreformacji w Polsce byla utrata zainteresowania wydawaniem Biblii w jezyku polskim, dlatego na nowe przeklady trzeba bylo czekac blisko cztery wieki! W miedzyczasie rozbieznosc miedzy jezykiem mowionym a jezykiem wydanych na przelomie XVI/XVII wieku Biblii byla ogromna. Polski tekst Pisma Swietego potrzebowal modernizacji.

Po II wojnie swiatowej, z inicjatywy kilku profesorow Uniwersytetu Warszawskiego zrodzilo sie nowe polskie tlumaczenie. Wydawca Nowego Przekladu (zwanego tez Biblia Warszawska) bylo Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, dzialajace w Polsce od 1814 roku. Calosc ukazala sie w 1975 roku i do dzis jest chyba najpopularniejszym polskim przekladem Pisma Swietego.

Pierwszy calosciowy katolicki przeklad od czasu Biblii Jakuba Wujka wydano z okazji tysiaclecia chrzescijanstwa w Polsce w 1966 roku. Biblia Tysiaclecia, napisana pieknym polskim jezykiem, odstapila od lacinskiej Wulgaty, opierajac sie na tekstach hebrajskich i greckich. To samo powiedziec mozna o Biblii Poznanskiej, ktora w calosci ukazala sie w 1973 roku, choc jest mniej popularna ze wzgledu na swoj kilkutomowy format.

W 1997 roku ukazal sie kolejny calosciowy przeklad Pisma Swietego zwany Biblia Warszawsko-Praska. (3) Jego autorem jest ks. prof. Kazimierz Romaniuk, wybitny biblista katolicki. Biblia ta zostala wydana przez wspomniane Towarzystwo Biblijne, choc z imprimatur Kosciola rzymsko-katolickiego.

W przygotowaniu jest miedzywyznaniowa edycja Biblii, nad ktora pracuja teolodzy niemal wszystkich polskich wyznan chrzescijanskich. Ukaze sie ona pod egida wielce zasluzonego dla polskiej kultury biblijnej Towarzystwa Biblijnego.

Ponizszy artykul pochodzi z ksiazki "Sekrety Biblii".

Alfred J. Palla

PS :

Qumran dlaczego odkrycie stulecia https://youtu.be/hM1qqVZKRc0?list=PLh22 ... gkT2w5a1WJ

[KRK]

BIBLIA JEST RZYMSKOKATOLICKA
Bardzo proszę sprecyzować wpis, że Biblię Królowej Zofii opracowano w oparciu o Wulgatę i czeskie tłumaczenia jakiegoś Pisma Świętego. Jakiego?" Nie było jakiegoś czeskiego Pisma Świętego, wcześniejszego od łacińskiej Rzymskokatolickiej Biblii Wulgaty, dlatego informacja powinna być taka że Biblia Królowej Zofii opracowana została w oparciu o Rzymskokatolicką Biblię Wulgatę i czeskie tłumaczenia Rzymskokatolickiego Pisma Świętego Wulgaty. Pozdrawiam.

[zjBartek]

Zapraszam Was do zapoznania się z przekładem Ewangelii wg św. Marka i Łukasza z wersji Lamsy (Holy Bible from the ancient eastern text), jest to tłumaczenie z aramejskiego na angielski.
Dokonałem jak najbardziej dokładnego tłumaczenia dwóch (na razie) ewangelii.
https://www.rzeczywistoscduchowa.com/ewangelia-marka
https://www.rzeczywistoscduchowa.com/ewangelia-lukasza

[BoaDusiciel]

W nowym przekładzie "skurzany" znaczy to samo, co "skórzany" w poprzednich przekładach, czy coś innego?

[zjBartek]

Taka najbardziej znacząca różnica to zamiast:
Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?
mamy
Boże mój, Boże mój, po to mnie zostawiłeś.
Co moim zdaniem znaczy, że Jezus tuż przed śmiercią pojął w całości Boży plan, "po to mnie zostawiłeś" bo zobaczył po co.
Takich różnic jest więcej, w mojej wersji Biblii było, "Zostaw swój krzyż i chodź ze mną", tutaj jest "Weź swój krzyż i chodź ze mną".

[booris]

O ile wiem,to Lamsa dokonal tlumaczenia Peszitty na jezyk angielski.Peszitta zostala napisana w jezyku syryjskim,lub syriackim,bo i taka nazwa funkcjonuje,ktory to jezyk jest wschodnioaramejskim dialektem.Sam Lamsa,bedac czlonkiem Asyryjskiego Kosciola Wschodu,zgodnie z tradycja tego kosciola,uwazal ze syryjska wersja Nowego Testamentu byla starsza od wersji greckiej,co raczej nie ma zadnego poparcia w faktach historycznych.

[zjBartek]

Moim zdaniem kluczowe jest to, że jest mniejsza liczba przekładów przed językiem docelowym. Każdy przekład to stracony sens.

[Bobo]

Moim zdaniem kluczowe jest to, że jest mniejsza liczba przekładów przed językiem docelowym. Każdy przekład to stracony sens.

Możesz rozwinąć to zdanie, bo ja na razie nie widzę o co biega

[booris]

Moim zdaniem kluczowe jest to, że jest mniejsza liczba przekładów przed językiem docelowym. Każdy przekład to stracony sens.

Peszitta to tlumaczenie z greki na syryjski lub,jak wolisz,na aramejski.Lamsa tlumaczy ja na angielski,a Ty z angielskiego na polski.Jak sie to ma do bezposrednich tlumaczen z greki na polski? Ktory przeklad jest stracony?
Poza tym nie zgadzam sie z Twoim tlumaczeniem slow Jezusa z biblii Lamsy:
"My God, my God, for this I was spared!"
Pomiedzy slowami "zostawic" a "oszczedzic" jest spora roznica znaczeniowa.

[zjBartek]

Lamsa twierdził, że przetłumaczył z aramejskiego na angielski, a pozostałe przekłady są z aramejskiego na grekę i łacinę.

[booris]

Jak juz pisalem,Lamsa byl wiernym kosciola asyryjskiego,w ktorego tradycji istnialo przekonanie,ze Ewangelie zostaly napisane po syryjsku.Niestety tradycja ta nie ma zadnego potwierdzenia historycznego.

[zjBartek]

Czyli to jest jedna z tych sytuacji, gdzie pozostaje wiara ;)
Niezależne od tego jaka jest prawda, uważam, że zmiany w jego wersji są interesujące.

[booris]

W warstwie jezykowej pewnie tak,te zmiany moga byc interesujace.Natomiast w warstwie teologicznej nie wnosza praktycznie niczego nowego.

[zjBartek]

Fragmenty takie jak:
My God, my God, for this I was spared!
...kingodm of God is within you. Łk 17, 21
Zmieniają znaczenie teologiczne.
Ale oczywiście większość to zmiany językowe.

[booris]

"(21) Neither shall they say, Lo here! or, lo there! for, behold, the kingdom of God is within you."
Powyzszy cytat zaczerpnalem z Biblii krola Jakuba.Natomiast tlumaczenie ostatnich slow Jezusa przez Lamse jest niezgodne z aramejska gramatyka.Mysle,ze znajdziesz odpowiednie zrodla,jak chocby Slownik Syriacki Payne Smith,wiec rozpisywal sie nie bede,tym bardziej ze sa to teksty w jezyku angielskim,a ja nie mam aspiracji by bawic sie w tlumacza i jezykoznawce.Niemniej temat jest ciekawy,chocby ze wzgledu na sama Peszitte.
Moze jeszcze taka ciekawostka:jezyk Peszitty jest wschodnim dialektem jezyka aramejskiego ktorego forma pochodzi z lll wieku naszej ery.
Wg Edwina M.Yamauchi "Syryjski z Peszitty nie jest językiem przybrzeżnej Syrii wokół Antiochii, która była ewangelizowana w I wieku naszej ery, ale języka obszaru w głębi Edessy, sto pięćdziesiąt mil od wybrzeża, który był ewangelizowany między 116 a 216 rokiem naszej ery."